بحث مفاسد اخلاقی با شدت و ضعف آن در همه جوامع بشری وجود دارد. اینكه چگونه می توان با ناهنجاری ها و مفاسد در جامعه مقابله و آنها را یا ریشه كن و یا به حداقل رساند مكاتب مختلف هر كدام دیدگاه ها و ساز و كارهای خاص خود را ارائه داده اند به اعتقاد نویسنده این مقاله قرآن كریم بهترین راهكارها را در جهت مبارزه با مفاسد اخلاقی و اجتماعی مطرح كرده است كه در بخش نخست آن نگارنده ضمن بررسی ابعاد و آثار ویرانگر فساد به راهكارهای پیشگیری از فساد و تهاجم فرهنگی پرداخت. اینك قسمت پایانی آن را از نظر می گذرانیم.

بدحجابی و بی حجابی از دستاوردهای شوم استعمار جدید و حربه مهم تهاجم فرهنگی است، در مقابل حجاب و پاسداری از آن یكی از مهم ترین عوامل صلاح و سداد جامعه شمرده می شود هر جامعه كه حجاب و عفاف خود را حفظ كرده دین و فرهنگ خود را نیز نگهداشته است و هر جامعه كه حجاب در آنها كم رنگ شده است به همان نسبت دین و فرهنگ و آداب در آنجا رنگ باخته است، قرآن درباره حجاب دستورات اكیدی دارد كه به نمونه هایی اشاره می شود.
1- «به زنان با ایمان بگو چشم های خود را فروگیرند و دامان خویش را حفظ كنند و زینت خود را جز آن مقدار كه ظاهر است آشكار ننمایند، و روسری های خود را بر سینه خود افكنند ]تا گردن و سینه پوشیده شود[ و زینت خود را آشكار نسازند، مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسر برادرانشان، یا پسر خواهرانشان یا زنان هم كیششان، یا بردگانشان (كنیزان) یا افراد سفیه كه تمایلی به زن ندارند، یا كودكانی كه از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند و به هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نكوبند تا زینت پنهانشان دانسته شود ]و صدای خلخال ها به گوش رسد[ و همگی به سوی خدا برگردید تا رستگار شوید.» شأن نزول آیه فوق طبق سخن امام باقر(ع) مربوط به جوانی است كه براثر چشم چرانی صورتش به استخوانی بیرون آمده از دیوار اصابت كرد و مجروح شد، و علت جذب جوان مراعات نكردن حجاب از طرف آن زن بود.
2- «ای پیامبر به همسران و دخترانت و زنان مؤمنانت بگو، جلبابها(روسری های بلند) خود را بر خویش افكنند، كه این كار برای این كه آنها ] به عفت و حریت[ شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، بهتر است؛ و خداوند همواره غفور و رحیم است.»
در شأن نزول آیه فوق آمده كه شب هنگام زنان برای نماز مغرب و عشاء به مسجد می رفتند برخی از جوانان هرزه بر سر راه آنها می نشستند و با مزاح و سخنان ناروا آنها را آزار می دادند و مزاحم آنان می شدند. آیه نازل شد و به آنها دستور داد حجاب خود را به طور كامل رعایت كنند تا بخوبی شناخته نشوند و كسی بهانه مزاحمت نداشته باشد.
دو نكته در آیه باتوجه به شأن نزول قابل دقت است:
1- برای جلوگیری از مزاحمت های خیابانی دستور حجاب كامل به زنان می دهد هرچند در آیه بعدی مزاحمان را نیز تهدید كرده است، معلوم می شود حجاب در ریشه كنی هرزگی و مزاحمت ها نقش دارد.
2- با حجاب، زنهای باشخصیت و متدین شناخته می شوند لذا با عمل خود به هرزگان اجازه نمی دهند كه به حریم حرمت آنها اهانت نمایند.
مسائل ریز حجاب و حد و حدود آن در جای خود مطرح شده است و در حوصله این مقال نیست، آنچه از آیات حجاب بدست می آید این است كه برای پیشگیری و حتی دفع فساد حجاب نقش مهم و كلیدی دارد.

قرآن برخی عوامل دیگری را طرح نموده كه به صورت عمیق تر و با دوام بیشتر هم در پیشگیری و بازدارندگی نقش دارد و هم در رفع و برداشتن گناهان و آلودگی ها، جهت اختصار به صورت فهرست وار به آنها اشاره می شود.

اعمال عبادی مانند نماز و روزه و حج و... نقش مهمی در بازدارندگی از گناهان دارند، قرآن درباره نماز می فرماید: «ان الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنكر؛44 براستی نماز انسان را از زشتی ها باز می دارد.» و درباره روزه فرمود: «كتب علیكم الصیام... لعلكم تتقون؛45 روزه بر شما واجب شده... شاید پروا پیشه شوید.»
در یك كلام درباره هر عبادت و پرستش حق می گوید: «یایها الناس اعبدوا ربكم... لعلكم تتقون؛ ای مردم پروردگارتان را عبادت كنید شاید پروا پیشه شوید.»

انسان فطرتاً عاشق كمال و از نقص و عیب گریزان است، همین امر باعث می شود كه به دنبال الگوی مطلوب و كاملی باشد الگوپذیری چون سازگار با فطرت انسان است از مؤثرترین روش های پیشگیری و رفع گناهان شمرده می شود در این روش انسان نمونه ای عینی را مطلوب خویش قرار می دهد و به شبیه سازی دست می زند و گام در جای او می نهد. به همین جهت قرآن الگوهایی را معرفی می كند. در یك آیه می فرماید: «لقد كان لكم فی رسول الله اسوه حسنه ؛ و مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیكویی است» و همین طور ابراهیم(ع) برخی افراد دیگر را به عنوان الگو معرفی می كند48. كه در رأس آن افراد ائمه اطهار(ع) قرار دارند.

یكی از عوامل توسعه فساد و بی بند و باری مخصوصاً در بین قشر جوان، رفقای ناباب و نامناسب است قرآن برای جلوگیری از این عامل تذكراتی دارد كه به برخی از آنها اشاره می شود.
یك. حسرت دائمی: «و ]به خاطرآور[ روزی را كه ستمكار دست خود را ]از شدت حسرت[ به دندان می گزد و می گوید «ای كاش» رسول(خدا) راهی برگزیده بودم! ای وای بر من، كاش فلان ]شخص گمراه[ را دوست خود انتخاب نكرده بودم.»
دو. دوستی باتقوا پیشگان: «الاخلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین؛ دوستان در آن روز دشمن یكدیگرند مگر پرهیزگاران»
نار خندان باغ را خندان كند
صحبت مردانت از مردان كند

این عوامل نیز خود به سه دسته تقسیم می شود:

عوامل فردی دوری از گناه و فساد و رهاشدن از دام این بخش از تهاجم فرهنگی متعدد است كه به برخی از آنها اشاره می شود.

قرآن در بیش از 90 آیه توبه را در قالب های مختلف مطرح و بیان نموده است و آن را مهم ترین عامل رهائی از دام گناهان و فساد، و باعث رستگاری انسان می داند. در آیه می خوانیم: «توبوا الی الله جمیعا ایه المؤمنون لعلكم تفلحون؛ و همگی به سوی خدا باز گردید ای مؤمنان تا رستگار شوید.»

یاد خدا و نعمت های او، با این دید كه نعمت دهنده در همه جا حاضر است و تمام هستی حتی خطورات قلبی و تخیلات انسان را زیر نظر دارد انسان را از پلیدی و زشتی نگه می دارد و به خوبی و نیكی وا می دارد.
علی(ع) فرمود: «هركس قلبش را به دوام یاد خدا آباد كند كردارش در نهان و آشكار نیكو گردد.»
در قرآن بیش از دویست بار كلمه «ذكر» و مشتقات آن به كار رفته است، از جمله می فرماید: «فاذكرواء الاءالله ولاتعثوا فی الارض مفسدین؛ بنابراین، نعمت های خدا را متذكر شوید، و در زمین، به فساد نكوشید.» آیه می رساند كه یاد نعمت ها جلوی فساد را می گیرد.
و در آیه ای دیگری فرمود: «واذكروا الله كثیرا لعلكم تفلحون؛ خدا را زیاد یاد كنید تا رستگار شوید»

عامل دیگری برای برخورد با گناه و فساد، یاد مرگ و قیامت است. علی(ع) می فرماید: «پس هرگاه شهوت ها به شما روی آورند، مرگ را بسیار یاد كنید كه یاد مرگ برای پندآموزی كافی است و رسول خدا(ص) اصحاب خود را پیوسته به یاد مرگ سفارش می كرد و می فرماید: مرگ را بسیار یاد كنید كه همانا مرگ نابودكننده لذت ها و جداكننده شما از شهوت ها است.»

انسان با ملاحظه تاریخ و سرگذشت آنهایی كه در فساد و بی بند و باری فرو رفتند و در مقابل تهاجم فرهنگی تسلیم شدند، و آبروی دنیا و آخرتشان را از دست دادند می تواند خود را از فرو رفتن در دام ها و تكرار خطاها و یا رها نمودن از آن، خود را بیمه كند.
علی(ع) فرمود: «و هركس عبرت گیرد خود را ]از فرورفتن در خطاها و فسادها[ دور نگهداشته و هركس خود را ]از بدی ها[ دور نگهداشت سالم می ماند.»
قرآن در هشت آیه با صورت های مختلف دستور به عبرت گیری داده است و گاه صریحا فرمان داده است: «فاعتبروا یاولی الابصر؛ پس عبرت بگیرید ای صاحبان بصیرت.»

سهم بزرگی از مفاسد اجتماعی، و پذیرش تهاجمات فرهنگی معلول سوءتربیت خانواده ها است، و چنانچه پدر و مادر خودشان وارسته و منزه باشند، و به فرزندان خویش توجه نموده، و در تربیت آنان كوتاهی ننمایند، بدون تردید كمك شایانی به اصلاح جامعه بشری نموده زیرا مفسدین و معتادان، سارقین و قاتل ها، منحرفین و شرابی ها... معمولا ریشه خانوادگی دارند.
پیامبر اكرم(ص): «هر مولودی براساس فطرت ]پاك و پاكیزه[ متولد می شود تا این كه پدر و مادر او را یهودی یا نصرانی می نمایند.»
قرآن با صراحت تمام به مردان و سرپرستان خانواده ها دستور می دهد كه هم خود را و هم فرزندان خود را در مقابل گناهان و فساد و بی بند و باری نگهدارند و حفظ كنند.
«یا أیها الذین امنوا قوا انفسكم و اهلیكم نارا وقودها الناس و الحجاره. ای كسانی كه ایمان آورده اید! خود و خانواده خویش را از آتشی كه هیزم آن انسان ها و سنگهاست نگه دارید.»
آیه خطاب به مؤمنان است از این می فهمیم كه خانواده های مؤمن و مسلمان همیشه در معرض تهاجمات گناه و فساد قرار دارند، باید به گونه ای برنامه ریزی شود كه بتوان جلوی آن تهاجمات را گرفت.
و پیامبر اكرم(ص) فرمود: «خداوند هر مسئولی، از مسئولیتی كه به وی سپرده شده است، سؤال خواهد نمود، كه آیا آن را بدرستی به انجام رسانید یا ضایع كرد حتی از مرد نسبت به خانواده اش سؤال خواهد شد.»
اما راهكارهای هدایت خانواده و فرزندان و جذب آنها درجای خود باید بررسی شود، آنچه اینجا می توان گفت این است كه پدر و مادر در مقابل رفتار فرزندان، رفقایی كه دارند، و همین طور نوار مبتذل و یا سی دی های انحراف كننده كه استفاده می كنند و یا نماز را كه ترك می كنند مسئولیت دارند.
پیامبر اكرم(ص) فرمود: «همراهی و دقت و مراقبت كنید در امور فرزندانتان، و نیكو گردانید تربیت آنها را؛ چرا كه اولاد شما هدیه های خداوند به شما می باشند.»61 3- عوامل اجتماعی
قرآن افراد جامعه را واحدهای جدا افتاده بی ارتباط به هم نمی داند، بلكه همگی را پیكری می شمارد كه به همدیگر مرتبط و متصل و دارای ولایت بر یكدیگرند، لذا وظائفی برعهده دارند كه برخی از آن ها از این قرار است:
1- امر به معروف و نهی از منكر: مردان و زنان مؤمن برخی سرپرست برخی دیگرند، امر به معروف می كنند و از زشتی ها باز می دارند، نماز را به پای داشته زكات می پردازند و خداوند و پیامبرش را اطاعت می كنند. ایشان هستند كه خداوند برایشان رحمت می آورد و بدرستی كه خداوند صاحب اقتدار و حكیم است.»
امام باقر(ع) فرمود: «در آخر الزمان عده ای مورد اطاعت قرار می گیرند، كه ریاكارند و به عبادت تظاهر می كنند ولی كم خردان و كوتاه فكرانند. آنان امر به معروف و نهی از منكر را واجب نمی شمارند، مگر آن هنگام كه ایمن از هرگونه ضرری باشند. همواره به دنبال عذرتراشی و بهانه گیری و راه گریز از این واجب الهی هستند به دنبال لغزش های علما و فساد عمل آنان می باشند. آنان به سوی نماز و روزه و هر عملی كه ضرری مالی یا جانی را متوجه آنان سازد، آنها را ترك می گویند، همان گونه كه برترین و شریف ترین واجبات؛ یعنی امر به معروف و نهی از منكر را ترك گفته اند. بدرستی كه امر به معروف و نهی از منكر واجبی است كه دیگر فرائض به واسطه آن به پا داشته می شود آنگاه كه جامعه ای این گونه شد خداوند بر آنها غضب كرده و غضب وی عمومیت خواهد یافت پس نیكانی كه در جامعه همراه اشرارند، و نیز كوچكترها با بزرگترها هلاك خواهند شد بدرستی كه امر به معروف راه همه انبیاست... پس با قلب هایتان به مخالفت گناه برخیزید و با زبانهایتان آنها را رد كنید. و ضربه های سخت خود را به پیشانی گنهكاران وارد سازید و در راه خداوند از سرزنش ملامت گران نهراسید.»
2- دولتمردان و حكومت اسلامی: حاكم و دولتمردان اسلامی در گام اول به عنوان الگوهای جامعه وظیفه دارند، كارها و رفتار خویش را اصلاح نمایند، چرا كه مردم به رفتار و اعمال آنها اقتدا می كنند، در گام بعدی وظیفه دارند حدود تعزیرات اسلامی را برای جلوگیری از مفاسد اجتماعی قاطعاً و بدون ترس از اعتراض ابرقدرت ها و وابستگان آنها اجرا نمایند، قرآن اجرای حدود را باعث حیات جامعه انسانی می داند آنجا كه فرمود: «ولكم فی القصاص حیه یاولی الالبب لعلكم تتقون»64 و برای شما در قصاص حیات و زندگی است، ای صاحبان خرد! شاید شما تقوا پیشه كنید.»
امام هفتم(ع) درباره این آیه «فیحی به الارض بعد موتها: زنده می گرداند زمین را پس از مرگ آن» فرمود: «این آیه زنده شدن زمین به واسطه باران را نفرموده است، بلكه مقصود آیه این است كه خداوند مردانی برمی انگیزد تا عدالت را زنده كنند و به واسطه زنده شدن عدالت و اقامه حدود، زمین زندگی را از سر می گیرد. هر مجازات اسلامی كه در زمین اجرا شود نفع آن بیشتر از چهل روز باران است.»
نه تنها اجرای حدود بركاتی دارد و باعث جلوگیری و ریشه كنی فساد می شود، كه اجرا نكردن آن از گناهان بس بزرگ است. علی(ع) هنگام اجرای یك حد از حدود الهی فرمود: «خدایا! تو به پیامبرت هنگامی كه از دینت خبر می داد فرمودی: ای محمد هر كس یك حد از مجازات های مرا تعطیل كرده و اجرا نكند، با من دشمنی كرده و بدین وسیله خواستار مخالفت با من شده است.»
در گام سوم دولتمردان، صدا و سیما، روزنامه ها، نویسندگان و كلاً دستگاه های تبلیغاتی، وظیفه دارند، مردم و جوانان را از مفاسد و زیانهای تهاجم فرهنگی آگاه نمایند، چرا كه امروز وسیله اصلی برای تهاجم فرهنگی به جوامع انسانی و اسلامی، همان تبلیغات وسیع و گسترده است